بلال بن حارث مزنیبَلال بن حارث، ابوعبدالرحمان بلال بن حارث مُزَنی، صحابی و محدث بوده است. ۱ - نسب بلال بن حارثاز افراد قبیله مُزَینه بود که در منطقه کوهستانی اشعر، نزدیک مدینه ، سکونت داشتند. ۲ - ولادت بلالچون وفات او را به سال ۶۰ و در هشتاد سالگی ثبت کرده‌اند، احتمالاً در سال ۲۰ پیش از هجرت متولد شده است . ۳ - اسلام آوردن بلالاز رفت و آمدهای مکرّر او به مکه خبر داده‌اند، و شاید همین رفت و آمدها و مراوده با مسلمانان سبب شده است که او جزو اولین کسانی باشد که در رجب سال پنجم همراه وَفْد مزینه با گروهی چهارصد نفری به حضور پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم رسیده و اسلام آورده‌اند. [۳]
الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۲۷۷ـ۲۷۸.
۴ - محترم بودن بلال در قبیلهبلال بن حارث گویا نزد افراد قبیله خود محترم بوده و ازین‌رو در شرفیابی به حضور رسول خدا، به نمایندگی از آنها اظهار می‌دارد، نزد او اموالی است که جز او کسی صلاحیت حفظ و مراقبت آنها را ندارد؛ با اینهمه اگر لازمه اسلام آوردن مهاجرت باشد، می‌تواند اموال را بفروشد و پس از آن هجرت کند. [۴]
تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.
[۵]
مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۲.
(در قسمت اول عبارت منقول در کتب تاریخ صیغه مفرد «اِنَّ لی مالاً» و در قسمت دوم صیغه جمع به کار رفته است). اما پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم در پاسخ فرمودند: شما هر جا باشید، اگر تقوی را حفظ کنید، از پاداش اعمالتان نزد خدا چیزی کم نمی‌شود [۶]
مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۲.
[۷]
تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.
سپس آنان را جزو مهاجران معرفی کردند و از آنها خواستند تا به سرزمین خود و بر سر اموالشان باز گردند. ۵ - نقل حدیث بلال از پیامبر و دیگرانبلال بن حارث هشتاد حدیث از پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم نقل کرده [۹]
تهذیب الاسماء واللغات، ج۱، ص۱۳۶.
که در کتب سنن و صحاح آورده شده است. [۱۰]
الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۱، ص۱۶۴.
[۱۱]
مسند الامام احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۶۹.
او همچنین از عبدالله بن مسعود و عمر بن خطاب (خلیفه دوم) حدیث شنیده و روایت کرده است. ۶ - نقل حدیث دیگران از بلالحارث بن بلال و عبدالرحمان بن عطیه بن دلاّف و علقمه بن وقّاص از وی نقل حدیث کرده‌اند. [۱۲]
تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۳.
[۱۴]
الاستیعاب فی معرفة الاصحا، ج۱، ص۱۴۵.
۷ - بخشش معدن و زمین به بلالبه نوشته ابن عساکر [۱۵]
مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۵.
حضرت رسول اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم، طی نوشته‌ای (که متن آن نیز موجود است)، معادن قَبْلیه در ساحل بحر احمر و زمینهای قابل کشت قدس را به بلال بن حارث بخشیدند. همچنین سرزمین عقیق از جمله عطایای پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم به او بوده است. ۷.۱ - نظر سمهودی در عقیقسمهودی عقیق را نام مشترکی برای دو موضع معرفی کرده: یکی عقیق اکبر در مسیر طائف به مدینه ، دیگری عقیق اصغر، واقع در سرزمین مزینه که بئر روُمه (حفیرة المزینه) در آن است. او عقیده دارد که پیامبر اکرم همین عقیق اصغر را به بلال بن حارث بخشیدند، ولی اضافه می‌کند که چه بسا بخشش پیامبر شامل هر دو عقیق می‌شده و این تقسیم در زمان خلیفه دوم که بخشی از آن سرزمین را از بلال گرفت و به دیگران بخشید، صورت گرفته باشد. [۱۸]
وفاءالوفا، ج۳، ص۱۰۴۰.
۸ - شرکت بلال در غزواتواقدی و دیگران از شرکت بلال بن حارث در اغلب غزوات صدر اسلام خبر داده‌اند، از جمله در غزوه مُرَیسیع (بنی مصطلق). چون پیامبر و یارانش در بازگشت از آن غزوه به سرزمین نقیع، واقع در منطقه سکونت قبیله مزینه رسیدند، سرسبزی و مراتع بزرگ و به هم پیوسته و برکه‌های پر آب آن سرزمین نظر ایشان را جلب کرد و چون به آن حضرت گفته شد که برکه‌ها در فصل تابستان خشک و کم‌آب می‌شود، دستور دادند چاه آبی در آن محل حفر کنند و بلال بن حارث مأمور حفاظت از آنجا شود تا چراگاه مرکبهای سپاهیان اسلام باشد. [۲۰]
المغازی، ج۲، ص۴۲۵.
۹ - نقش بلال در فتح مکهبلال بن حارث در فتح مکه مأمور ابلاغ پیام پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم به قبیله مزینه بود. [۲۱]
المغازی، ج۲، ص۷۹۹.
[۲۲]
تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.
علاوه بر آن، از پرچمداران سپاه مزینه در فتح مکه نیز بوده [۲۳]
المغازی، ج۲، ص۸۰۰.
[۲۴]
تهذیب الکمال فی اسماء الرجال ج۴، ص۲۸۴.
و به حضور او در جنگ دُوْمَة الجَنْدَل نیز اشاره شده است. از او نقل کرده‌اند که اُکیدر، فرمانده کفار در این غزوه، را به اسارت درآورده است. [۲۵]
المغازی، ج۳، ص۱۰۲۹.
[۲۶]
مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۱.
به استناد قول واقدی [۲۷]
المغازی، ج۱، ص۲۷۶.
بلال بن حارث علاوه بر شرکت در غزوات زمان پیامبر، در جنگ قادسیه نیز حاضر بوده و طبری [۲۸]
تاریخ طبری، ج۳، ص۴۱۰.
نیز به حضور او در جنگ یرموک اشاره کرده است .۱۰ - فهرست منابع• ابن اثیر، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳. • ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، و بهامشه الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، لاِبن عبدالبر، مصر۱۳۲۸. • ابن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت. •ابن سعد، کتاب الطبقات الکبیر، چاپ ادوارد سخو، لیدن ۱۳۲۱ـ۱۳۴۷/۱۹۰۴ـ۱۹۴۰. • ابن عساکر، مختصر تاریخ دمشق، لاِبن منظور، ج۵، چاپ مأمون صاغرجی و احمد حمّامی، دمشق۱۴۰۴/۱۹۸۴. • علی احمدی، مکاتیب الرسول، ۱۳۶۳ش. • علی بن عبدالله سمهودی، وفاء الوفا، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، ج۳، بیروت۱۴۰۴/۱۹۸۴. • خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۱۰، چاپ جاکلین سوبله و علی عمارة، ویسبادن۱۴۰۰/۱۹۸۰. • محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت(۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۲ـ۱۹۶۷). • یوسف بن عبدالرحمان مُزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت۱۴۰۳ـ۱۴۰۵/۱۹۸۳ـ۱۹۸۵. • یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء واللغات، تهران. • محمد بن عمر واقدی، کتاب المغازی لِلواقدی، چاپ مارسدن جونس، لندن۱۹۶۶. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله «بلال بن حارث»، ص۱۶۵۲. رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | راویان حدیث | راویان حدیث از پیامبر | رجال | صحابه | محدثان قرن ۱ (قمری)
|